Jakie tworzywa potocznie określamy mianem plastiku?
Plastik to na tyle popularny i tani materiał, że bardzo szybko zdominował świat i stał się poważnym zagrożeniem dla środowiska naturalnego. Początkowo był to odpad przemysłu chemicznego, lecz jego właściwości jak lekkość, elastyczność, odporność na złamania i temperaturę sprawiły, że stał się wykorzystywany do produkcji przeróżnych wyrobów.
Podstawowy podział polimerów
Plastik to powszechnie używana nazwa, jednak jest to wyrażenie potoczne odnoszące się do tworzyw sztucznych. W ten sposób określa się materiały składające się z polimerów syntetycznych lub zmodyfikowanych polimerów naturalnych wzbogaconych o dodatki takie jak np. napełniacze proszkowe i włókniste, stabilizatory, uniepalniacze, środki spieniające, środki antystatyczne, barwniki. Polimery naturalne, zwane także biopolimerami, są produkowane przez organizmy żywe. Należą do nich m.in. ignina, kauczuk naturalny i melaniny. Polimery syntetyczne nie występują naturalnie w przyrodzie. Powstają w procesie polimeryzacji monomerów, czyli reakcji chemicznej, w której wiele małych cząstek tego samego związku reaguje sama ze sobą i w ten sposób tworzy związek o większej masie cząsteczkowej oraz odmiennych właściwościach chemicznych i fizycznych.
Podział pod względem właściwości fizykochemicznych
Wytwarzane z polimerów tworzywa sztuczne są materiałami o różnych właściwościach, które można podzielić na wiele sposobów. Pod względem właściwości fizykochemicznych wyróżnia się dwie grupy. Elastomery charakteryzują się zdolnością do odkształceń i wydłużeń przy małych naprężeniach. Ściskanie i rozciąganie sprawia, że zmieniają swój kształt, który następnie powraca do pierwotnej formy. Plastomery mają niewielką zdolność do odkształceń w normalnych warunkach. Jednak pod wpływem ogrzania mogą one przejść ze stanu plastycznego w stały tylko jeden raz (duroplasty) lub stać się lepkim płynem do czasu ochłodzenia (termoplasty).
Podział pod względem struktury chemicznej
Na rynku można spotkać ogromną ilość tworzyw sztucznych bazujących na różnego rodzaju związkach polimerowych i trudno wymienić je wszystkie. Najpopularniejsze z nich to:
- polipropylen (izolacje kabli i przewodów, zderzaki samochodowe, elementy wyposażenia wnętrz, cysterny do mleka, artykuły gospodarstwa domowego, tkaniny filtracyjne);
- polietylen (worki i torby foliowe, zakrętki, kanistry, żyłki, liny, zmywacze do paznokci, rury);
- polichlorek winylu (stolarka okienna, wykładzina podłogowa, opakowania);
- poliuretan (różnego rodzaju gąbki i pianki);
- polistyren (sztuczna biżuteria, szczoteczki do zębów, styropian);
- politereftalan etylenu (głównie butelki).
Podane przykłady nie zamykają szerokiego spectrum zastosowania polimerów. Co więcej, niecałe 20% wszystkich tworzyw sztucznych stanowią materiały, które nie zostały tu wymienione, jak np. politetrafluoroetylen znany powszechnie jako teflon. Tak duża ilość różnorodnych materiałów stworzyła globalny kłopot z ich recyklingiem. Dlatego ze względu na uproszczenie przetwórstwa odpadów, sprzedaż i skup tworzyw sztucznych wprowadzono odpowiednie oznaczenia z nazwą polimeru i strzałkami sygnalizującymi możliwość recyklingu.
